Biedt Lukashenko's Uitgestoken Hand een Nieuw Perspectief?

Al is de leugen nog zo snel, de waarheid achterhaalt ze wel. Zo luidde de titel van mijn debuutboek. Hoewel sommigen betogen dat deze uitspraak enigszins afgezaagd is, misschien hebben deze criticasters wel een punt, kon ik toch het niet weerstaan om mijn tekst op deze wijze aan te vangen, omdat hetgeen ik in dit artikel zal presenteren door velen waarschijnlijk terzijde zal worden geschoven als leugens en onzin. Eenzelfde lot trof mijn wekelijkse columns gedurende de coronacrisis. Nochtans bleek achteraf dat ik vaker gelijk had dan de zogenaamde televisie-experts zoals Van Ranst en zijn collega's. Binnen het komende jaar zullen we getuige zijn van de werkelijke evolutie van de gebeurtenissen. Ondertussen zal ik het niet nalaten om af en toe mijn blik te werpen op het conflict in Oekraïne.

Voordat ik mijn verhaal voortzet, wil ik graag benadrukken hoe opgelucht ik ben dat ik niet in Rusland of Wit-Rusland woon. Tegenwoordig word je namelijk al snel in het 'Poetin Lover'-kamp geplaatst als je op een genuanceerde manier iets probeert uit te leggen. Ik wil echter duidelijk maken dat ik absoluut geen bewonderaar ben van de man, en ik ben het er volledig mee eens dat hij een dictator is. De fout die we in het Westen echter maken volgens mij, is dat we vaak alles vanuit ons westerse perspectief bekijken. Hier leven we (voorlopig nog?) in een liberale democratie, en dat vind ik persoonlijk prachtig. Maar we moeten ons bewust zijn van het feit dat er wereldwijd veel landen bestaan met andere politieke systemen. Hebben wij het beter? Waarschijnlijk wel, maar om direct elk ander systeem als inferieur te bestempelen, getuigt van kortzichtigheid en zelfs enigszins van racisme, naar mijn mening. We zijn ook veel sneller geneigd om naar landen zoals Rusland te wijzen dan naar andere landen die met vergelijkbare politieke systemen kampen, maar waar we toevallig een betere relatie mee hebben. Het valt me bijvoorbeeld op dat westerse politici zelden klagen over landen zoals pakweg Saudi-Arabië, Turkmenistan of Eritrea.

Laten we dan maar beginnen. Wat heeft u deze week hoogstwaarschijnlijk gemist in de media? De president van Wit-Rusland, Lukashenko, heeft tijdens een bijeenkomst met luchthavenmedewerkers in de hoofdstad Minsk enkele opvallende en zeer verrassende uitspraken gedaan. Ik vind dat deze woorden relevant zijn voor de huidige situatie in Oekraïne. Ik zal proberen de woorden van de Wit-Russische president hier zo juist mogelijk naar het Nederlands vertalen:

"Nu verdienen we voornamelijk geld in het Oosten: in Rusland, China. Maar we mogen de contacten met het hoogtechnologische Westen niet verwaarlozen. Ze zijn dichtbij, de Europese Unie is onze buur. En we zouden contacten met hen moeten onderhouden. We zijn hiertoe bereid, maar er moet rekening worden gehouden met onze belangen. Geloof me, de tijd zal komen, in 2024-2025 zullen er serieuze veranderingen in de wereld plaatsvinden. En we moeten met de Polen praten. Ik heb de premier gezegd om contact met hen op te nemen. Als ze willen, kunnen we praten, onze relaties herstellen. We zijn buren, en dit is iets wat je niet kunt kiezen, buren worden door God gegeven. Ze hebben op 15 oktober 2023 parlementsverkiezingen, dus ze proberen spanningen op te roepen om te bewijzen dat het bewapenen en herbewapenen van het land de juiste beslissing was. Daarom zullen ze voor 15 oktober waarschijnlijk geen significante stappen zetten die zowel hen als ons ten goede zullen komen. Ze eisen en vragen veel van ons, maar we kunnen hier niet mee instemmen, omdat het in strijd is met onze belangen. De Amerikanen hebben ingezet op Polen. Maar de Polen zijn geen domme mensen. We zijn verwante volkeren, de Slaven. Ze begrijpen alles perfect. Laten we afwachten. We staan open voor samenwerking."

Vooreest is het belangrijk om te begrijpen dat de relaties tussen Polen en Wit-Rusland en tussen Polen en Oekraïne parallel aan elkaar zijn verslechterd in de afgelopen maand. Wat de eerste betreft: er vindt een ongekende militaire opbouw plaats langs de Poolse grens onder het voorwendsel te reageren op vermeende dreigingen van de Wagner Groep daar. Wat betreft de tweede: deze twee zijn nu verwikkeld in een zichzelf in stand houdende cyclus van economische en politieke geschillen die geen tekenen vertoont van een snel einde. Men zou hebben gedacht dat Pools-Oekraïense problemen gemakkelijker zouden zijn op te lossen gezien hun gedeelde groot strategisch doel om "Rusland in toom te houden" in de doorlopende proxyoorlog van de NAVO tegen dat land, maar het blijkt dat Lukashenko deze week het initiatief heeft genomen door afgelopen vrijdag een toenadering tot Polen voor te stellen.

De reden waarom we de woorden van de president van Wit-Rusland vermoedelijk niet op radio of televisie hoorden is omdat ze niet passen binnen het heersende narratief. Dit narratief dicteert namelijk dat zowel Rusland als Wit-Rusland geen vredelievende intenties hebben en enkel uit zijn op het bezetten van delen van Oekraïne. Degenen die deze beweringen doen, lijken echter niet goed te begrijpen wat er op dit moment werkelijk gaande is in Oekraïne. In mijn vorig artikel heb ik dit al uitvoeriger besproken.(Bron) Ik vind het echter wel belangrijk om rekening te houden met de recente uitspraken van Lukashenko, omdat het naar mijn mening aantoont dat Wit-Rusland én Rusland juist op zoek lijken te zijn naar een vreedzame uitweg uit de huidige crisis. Ik kan me immers niet voorstellen dat Lukashenko zijn woorden niet eerst met Poetin heeft besproken, vooral gezien hun recente ontmoeting. In mijn optiek lijkt dit dan ook een strategie om sneller tot onderhandelingen te kunnen komen over het beëindigen van het conflict in Oekraïne.

Laten we de uitspraken van de president eens trachten te analyseren. De eerste verklaring over het belang van nauwe banden met het hoogtechnologische Westen komt pragmatisch over, maar lijkt waarschijnlijk ook als politiek doel te dienen om te laten zien dat hij geen vijandige bedoelingen heeft ten opzichte van die landen, ondanks hun ongefundeerde vijandigheid jegens zijn eigen natie. In een ideale wereld zou Wit-Rusland een brug kunnen slaan tussen Oost en West, net zoals Oekraïne dat theoretisch zou kunnen, maar die kans lijkt klein, zelfs als vredesbesprekingen later dit jaar of volgend jaar worden hervat. Dit gaat namelijk in tegen de belangen van de Verenigde Staten in Europa. Desalniettemin is een de-escalatie van de spanningen tussen de NAVO en Rusland – en dus via de Unie van Wit-Rusland met Rusland, de spanningen tussen NAVO en Wit-Rusland en Polen en Wit-Rusland – onvermijdelijk na verloop van tijd. Het is vermoedelijk om deze reden dat Lukashenko voorop wil lopen door zijn pragmatische bedoelingen ruimschoots van tevoren te communiceren. Hij heeft echter duidelijk gemaakt dat elke mogelijke verbetering van de betrekkingen met zijn westerse buren, vooral op het gebied van economie en technologie, niet ten koste zal gaan van de belangen van zijn land.

Wat betreft zijn anticipatie op aanzienlijke veranderingen in de wereld tegen 2024-2025, lijkt dit waarschijnlijk te verwijzen naar de Amerikaanse verkiezingen, waarvan de uitkomst momenteel nog onzeker is. De Republikeinse koploper Trump heeft expliciet verklaard dat hij het conflict in één dag zou kunnen beëindigen. Het is mijn persoonlijke opvatting dat deze mogelijkheid zeker niet uitgesloten is. In feite zou het de enige vereiste zijn dat Rusland de garantie krijgt dat Oekraïne neutraal zal blijven. Hierbij verwijs ik graag opnieuw naar mijn artikel van vorige week voor een diepgaandere context. Het is namelijk mijn overtuiging dat deze belofte van neutraliteit een sleutelfactor zou kunnen zijn bij het bereiken van een oplossing voor het huidige conflict. Lukashenko en Poetin lijken ook te beseffen dat wanneer Trump de verkiezingen zou winnen het zeer spoedig heel anders zou lopen.

Het volgende gedeelte van Lukashenko's verklaring, waarin hij zijn premier opdraagt contact op te nemen met Polen voor een gesprek als zij geïnteresseerd zijn, lijkt dan ook vrijwel zeker te zijn gedaan met goedkeuring van zijn Russische tegenhanger, en mogelijks zelfs op diens aanbeveling na hun recente ontmoeting eind juli. Deze opvallende stap om toenadering te zoeken tot een van de meest uitgesproken anti-Russische landen ter wereld zou beschouwd kunnen worden als een breuk met de gedeelde belangen van de Unie van Wit-Rusland en Rusland. Hierdoor lijkt het uiterst onwaarschijnlijk dat Lukashenko een dergelijke benadering zou proberen zonder op zijn minst eerst Rusland in te lichten.

De gedachtegang van Lukashenko over de mogelijke invloed van de nationale verkiezingen in Polen medio oktober op de recente dreiging tegenover zijn land lijkt enigszins gegrond. Dit komt doordat de Poolse regeringspartij daadwerkelijk probeert om de hoge militaire uitgaven van Warschau te verantwoorden en nationalistische gevoelens op te wekken met anti-Russische sentimenten als katalysator voor de aanstaande verkiezingen. Toch kan niet worden genegeerd dat de onverwachte aanwezigheid van de Wagner Groep in Wit-Rusland onbedoeld heeft bijgedragen aan het verschaffen van een publiekelijk geloofwaardige rechtvaardiging voor deze militaire opbouw. De uitslag van de verkiezingen in Polen zal ook zeer belangrijk zijn voor de stabiliteit in de regio. Ook hierop lijkt Lukashenko dus duidelijk te anticiperen.

Tenslotte kan het eveneens gewoon mogelijk zijn dat Lukashenko geen daadwerkelijke toenadering zoekt en dat we deze uitspraken moeten beschouwen als een slimme tactiek om de binnenlandse politiek in zijn land te sturen. Door te suggereren dat de dreiging van Polen voortkomt uit Amerikaanse invloeden, kan hij de publieke opinie in eigen land mobiliseren en voorkomen dat zijn regering beschuldigd wordt van verraad. Dit tactische beheer van perceptie kan dienen om zijn binnenlandse positie te versterken.

De toekomst blijft dus uiterst onvoorspelbaar, maar ik beschouw de recente ontwikkelingen die ik in dit artikel heb trachten weer te geven als een voorzichtig positieve aanwijzing, omdat het naar mijn mening aantoont dat Rusland actief op zoek is naar een oplossing voor deze crisis die eigenlijk niemand ten goede komt. Het is duidelijk dat de huidige situatie een zware tol eist: dagelijks verliezen honderden Oekraïense militairen het leven, en reeds veertien miljoen Oekraïners hebben hun thuisland verlaten, waarbij velen waarschijnlijk nooit zullen terugkeren. Het land zelf is diep getroffen en het zal een lange weg zijn voordat het enigszins kan herstellen. Het is van vitaal belang te realiseren dat hoe langer deze tragedie voortduurt, hoe groter de uitdaging wordt. Ik ben en blijf daarom vastbesloten om inspanningen te leveren om mensen in onze contreien bewust te maken van deze realiteit, en zal blijven schrijven over dit onderwerp. In een wereld waar leugens en waarheden vaak verstrengeld raken, is het onze plicht om vast te houden aan het streven naar waarheid, rechtvaardigheid en begrip.

Het is een onbetwistbaar feit dat elke oorlog uiteindelijk eindigt aan de onderhandelingstafel, en deze keer zal dat niet anders zijn. Het is daarom van het grootste belang dat de gesprekken tot vrede zo snel mogelijk beginnen. Dit is niet alleen in het belang van de direct betrokken partijen, maar ook voor ons, gezien de komende winter. Als het conflict niet op tijd wordt beëindigd - en helaas is die kans aanzienlijk - zullen de gevolgen ook bij ons in de portemonnee gevoeld worden gezien we opnieuw zullen te maken hebben met torenhoge energieprijzen. Dit is iets waar steeds minder burgers mee akkoord zullen gaan. Het is onze verantwoordelijkheid om druk uit te oefenen op alle relevante partijen om aan de onderhandelingstafel plaats te nemen en tot een vreedzame en duurzame oplossing te komen.

Steven Arrazola de Oñate