Wist u dat er, bij fabricage en bouw van een windturbine, meer CO2 vrijkomt, dan er gedurende zijn totale levensduur wordt bespaard? En dat er in datzelfde tijdsbestek voor het fabriceren, opzetten en onderhoud meer energie wordt verbruikt dan het oplevert? Vindt u dat niet eigenaardig ? Je vraagt je af: “Wat is dan de winst, en het rendement?”
Dan hebben we het nog niet gehad over het gigantische prijskaartje, de uitputting van natuurlijke bronnen, de milieueffecten, de gevaren voor onze gezondheid, de gigantische afvalberg om de 20 à 30 jaar en noem maar op.
Nochtans, als we de peilingen mogen geloven, zijn zon en wind, de meest geliefde energiebronnen. Want die zijn ‘gratis’. Misschien denken we daar, sinds de energiecrisis, wel enigszins anders over. Wie weet zit kernenergie, op dit moment, vooraan in de sprint. Wat de periode die achter ons ligt, en waar we nu trouwens nóg middenin zitten, leert is : even anders denken over energie, de levering en het gebruik ervan.
Volgens de cijfers, van de ‘Statistical Review of World Energy’, zorgen zon en wind samen, en wereldwijd, voor een schamele 1% van alle energie. Ik dacht dat het ondertussen meer was. Maar ik veronderstel dat zo’n bureau zijn werk doet: meten.
In dit eerste artikel over windturbines ga ik in op de productie en montage van deze energie-opwekkers.
De milieueffecten, risico’s en recyclage van windmolens komen later aan bod, evenals de onderlinge vergelijking tussen de verschillende energiebronnen, wat rendement betreft, en de energieopslag.
————
Dat er voor windturbines gigantisch veel materialen nodig zijn, is genoegzaam gekend. Veel hangt natuurlijk af van hoe groot die windmolen is, en zijn vermogen. Ik heb proberen uitzoeken hoeveel ton er in gaat, maar de cijfers lopen zo ver uiteen, dat ik er me niet aan waag. Maar neem het van me aan: er gaat énorm veel materiaal in. Én energie !
De levenscyclus van elk energiesysteem bestaat uit drie fasen:
- de constructie: benodigde materialen en opstelling
- de productieve fase: het energiesysteem levert energie
- de afbraak en eventuele recyclage
Als ik de energiebalans wil opmaken van een systeem, dan kan ik er niet onderuit: in elke fase is er verbruik aan energie en materiaal en het is alleen in de tweede fase, de productiefase, dat het systeem meer energie oplevert, dan het verbruikt.
Maar als ik de balans volledig wil maken, dan moet ik ook alle energie, die nodig is in fase één en drie, opnemen in mijn lijstje. Inclusief alle energie, nodig om de fabrieken te maken, die dit moeten aanleveren.
En zo moet ik eigenlijk heel ver terug gaan in de fabricage ervan.
Als ik eerlijk ben tot aan het begin van de productieketen.
Het is immers maar al te gemakkelijk wind en zon te benoemen als goed voor de planeet, als je voor het opzetten ervan én de afbraak van het afval, al massaal veel energie (en materiaal) verbruikt, maar dit niet meerekent.
De netto-opbrengst van een turbine hangt uiteraard af van wat die oplevert aan energie, het rendement, en dat is, laten we hopen, hoger dan de investering.
En als je, tot slot, de correcte prijs wilt berekenen van die ‘groene energie’, dan trek je daar niet vooraf de subsidies van af, want dat is al te doorzichtig.
En dan doen alsof je neus bloedt, als je aan de andere kant, van de vergelijking, de benzine- en gasprijzen kunstmatig verhoogt. “Zie je wel: wind is goedkoper!”
————
Laat ons van start gaan, met wat we allemaal nodig hebben, om dit op te zetten. En ik bedoel hiermee: aan materiaal… niet aan parasiterende energie-lobby en charlatans.
Volgens het Amerikaanse ministerie van Energie, is voor de opwekking van deze vormen van energie, vijf keer meer beton en staal nodig dan voor de opwekking van steenkool, gas en kernenergie. Zon en wind zijn, wat dit betreft, doorgaans in hetzelfde bedje ziek.
Tel daarbij: fosfor, borium, titaandioxide … en de schaarse natuurlijke grondstoffen die ik ook al heb beschreven in het artikel over elektrische wagens
Dat er veel energie verloren gaat bij het delven, vervoeren en bewerken van al dat materiaal, kunnen we meten en berekenen. En dat de panelen en turbines na 25 jaar aan vervanging toe zijn, dat weten we ook, en dat maakt het héél vervelend.
Windmolens zijn opgebouwd uit vooral beton (voor de fundering) en staal (toren).
Voor de bladen maakt men gebruik van kunstvezels (glasvezel, carbon) in combinatie met composieten.
Als je beton zegt, zeg je cement. En het klimaat-onvriendelijke is nu net, dat de productie daarvan, al goed is voor 5% van de door mensen gecreëerde CO2-uitstoot.
Dat is al een eerste smet op het ‘groene label’ van windenergie.
Omdat het goedkoper is, worden de stalen torens in China gemaakt, in met kolen gestookte staalfabrieken. U heeft er geen idee van hoe vervuilend die industrie is.
Het Ruhrgebied, jaren ’60, in het kwadraat, zeg maar. Ik ben er toen geweest, ik weet waarover ik spreek. Tweede smet op het ‘groene label’.
Nu, dit besmetten van groene labels, dat blijf ik natuurlijk niet doen. Houdt u het zelf maar bij… Maar vindt u dit niet erg cynisch? Ik kijk even naar de industrieën in Europa. Waar nog, zeker in vergelijking met China, op zijn minst nog enige controle is op CO2 uitstoot. Tenminste, zo wil men ons toch doen geloven, want dat systeem van ‘ik koop elders CO2…’. Uit de metingen blijkt dat de grootste CO2-uitstoter van Europa, ArcelorMittal is, staalproductie. En de nummer twee en drie zijn de cementreuzen Heidelberg en Lafarge Holcim. Windenergie, propere energie zei u?
De wieken worden gemaakt van lagen en lagen Bisphenol-A-Plastic, omheen een kern van koolstofvezel en balsahout uit het Amazonegebied, met daarover een laag epoxyverf.
Het moet er toch op zijn minst netjes uitzien, het liefst nog met een leuke print.
Dit is een extreem lichte, maar uiterst sterke houtsoort, die men samenperst met koolstofvezel en polyester.
Maar wacht eens even. Als je spreekt over de regenwouden van het Amazonegebied, dan heb je het per definitie toch over milieubescherming? Of heb ik het mis?
Balsahout is voor 90 à 95% afkomstig uit Ecuador. Door de sterk gestegen vraag kunnen de plantages niet langer voldoen aan de vraag. Hierdoor stijgt uiteraard de prijs, die op twee jaar tijd zowat verdrievoudigd is. De boom is dan wel in 5-7 jaar kaprijp, dus dat valt nog mee. Maar om aan de vraag tegemoet te komen, én uiteraard woekerwinsten te maken, gaat dit net iets te traag. Vandaar dat men overgaat tot steeds meer wildkap, in beschermde natuurreservaten en op de rivieroevers, wat dan weer het risico op overstromingen doet toenemen. Wateroverlast door klimaatverandering? In zekere zin wel. Maar eigen duiding ‘waarom’ zou, denk ik, wel nuttig kunnen zijn.
Op het VRT-nieuws van 19 april was te horen: “Koffie, rundvlees, palmolie, soja en rubber mogen binnenkort niet meer verkocht worden in de EU als ze geteeld zijn op plekken waar vroeger bomen stonden. Ook chocolade met cacao van ontboste regio’s staat op de lijst. Europa wil met het verbod actie ondernemen tegen de ontbossing van bijvoorbeeld het Amazonewoud. Daar worden nog elke dag grote stukken weggekapt om plaats te maken voor de teelt van producten die ook naar Europa uitgevoerd worden. Maar wie producten in Europa binnenbrengt zal nu moeten aantonen dat ze niet komen van plekken die na 2021 ontbost zijn.” Maakt men voor windmolenwieken dan een uitzondering?
De generatoren van windturbines, bevatten enorm veel zeldzame aardmetalen - neodymium, praseodymium en dysprosium - aangekocht in de snelgroeiende, Chinese productieketens. Vooral Baotou, in Midden-Mongolië, is China’s grootste productiebasis.
Dat dit een ernstig geopolitiek probleem vormt, heb ik reeds besproken in mijn artikel over de elektrische wagens. Maar daarnaast is het ook een sterk vervuilende industrie, en het delven ervan is schadelijker voor het milieu, dan dat van fossiele brandstoffen, zowel op gebied van CO2-uitstoot als van afvalstoffen.
Bij de raffinage komt een enorme hoeveelheid radioactief afval terecht in het drinkwater en voedsel van de lokale gemeenschappen rondom de mijn. In sommige gebieden groeien geen gewassen meer. Het vee sterft door het gif in de bodem en wat dit inhoudt voor de ‘biodiversiteit’, daar hoef ik geen plaatje bij te maken.
Denkt u vooral niet: het komt ooit goed. Want dat zal niet lukken op deze manier. Het gebruik van deze metalen, zal in de komende jaren alleen maar exponentieel toenemen.
De in China gemaakte stalen torens worden in grote vrachtschepen vervoerd naar Europa. Vervolgens, met colonnes van vrachtwagens, nogmaals honderden kilometers door de bossen, om hier uiteindelijk in elkaar gezet te worden. Ik zeg ‘bossen’ omdat ik zonet de documentaire “Headwind ’21” heb gezien, die dit meesterlijk griezelig beschrijft.
Een aanrader. Maar je wordt er niet vrolijk van.
Voor elke turbine moet men ongeveer 30 vrachtwagens inzetten om dat vervoer te doen. Als men eerlijk is verrekent men ook dit in de ecologische voetafdruk, naar analogie met wat ik hierboven al heb uitgelegd - energiebalans van de productieketen.
Nu weet ik wel dat dit argument ook opgaat voor bv. het opzetten van een kerncentrale, maar je mag geen appels met peren vergelijken. Dit is een planning op een gigantisch grotere schaal. We hebben het hier over de plaatsing van honderden duizenden molens.
Al even hallucinant is de rekening, wanneer men kijkt naar het monteren van de turbines. In april 2023 spraken de Europese leiders in Oostende af, om de capaciteit van de windmolens op zee te verviervoudigen, tot 30 000 stuks tegen 2030.
België neemt hierin het initiatief.
Hoe realistisch dit is kan je lezen in de analyse van Lode Goukens (Doorbraak 28/4/23)
Er bestaan hiervoor twee procédés. Volgens de bij ons meest gebruikte methode worden masten in de grond geheid en geschoord met rotsblokken (scouring).
Hiervoor gebruikt men per pyloon zo’n 400 ton stenen van 10-30cm diameter, afkomstig uit Noorwegen, die men uiteraard ter plaatse moet krijgen. U mag eens raden welke brandstof men daarvoor gebruikt.
Maar dan zijn we er nog niet, want alles moet ter plaatse worden gebracht, opgesteld en gemonteerd. Momenteel heeft men daarvoor zo’n tiental installatie-schepen, die één pyloon per dag kunnen plaatsen en 30 ton zware stookolie verstoken pér dag!
Alleen al deze fase in het verhaal duurt minstens 87 jaar - hoe realistisch vindt u dan 2030 ?
Tot hiertoe had ik het trouwens nog maar alleen over het rechtop zetten van de zuil.
Hierop volgt de montage van de gondels met generatoren, de wieken, de plaatsing van de stroomkabels… Men blijkt trouwens al bezig te zijn - na tien jaar - met de vervanging van generatoren. Dus zo blijven we wel even bezig.
Een tweede methode voor het rechtop houden van de masten is door ze te plaatsen in een betonnen fundering. Hiervoor heb je per windmolen 1800m3 beton nodig, 200 betonmixer-vrachtwagens pér fundering! Plus, voor de fundering in gewapend beton van een 5 Mw turbine: 150 ton staal. Tel daarbij duizenden kilometers koperen en aluminium kabels, om ze weer aan te sluiten op de stedelijke centra, die de elektriciteit nodig hebben... en dat allemaal gemaakt en vervoerd met … fossiele brandstoffen.
Dit is trouwens niet het enige, dat niet klopt in dit groene fabeltje.
In het volgende artikel, zal ik het hebben over de milieueffecten, risico’s en recyclage van windmolens. U zal zien: niet bepaald planeet-vriendelijk, die molens.
Luk Adang
